Indeks

» Jaki łuk...?

 Jaki łuk bloczkowy i dlaczego?
Który producent łuków jest najlepszy albo, którego producenta łuk jest najlepszy? Jest tylko jedna odpowiedź. Wszyscy producenci są dobrzy. Gdyby ich wyroby nie spełniały wymagań gwarancji, dawno wypadliby z rynku. A rynek jest wymagający. Natomiast bardzo ważne jest czy sprzedawca honoruje gwarancję producenta. Upewnijmy się o tym przy zakupie.

 Jaki model wybrać?
Wybór jest naprawdę ogromny. Łuki różnią się wielkością (axle length od 31" aż do 45"); różnią się bloczkami (cams) w łukach: round cam, soft cam, hard cam, one cam. Bardzo ważnym parametrem łuków bloczkowych jest tzw. let off, który może wynosić od 55% do 80%. Wybór należy do łucznika. Ale trzeba wiedzieć, do czego łuk został zbudowany oraz trzeba rozumieć jak poszczególne parametry łuku wpływają na jego użytkowość. Zrozumienie budowy łuku bloczkowego jest kluczem do prawidłowego wyboru. Łuki bloczkowe można zakwalifikować do dwóch najważniejszych kategorii.
1. Łuki myśliwskie (hunting) oraz do strzelania na nieoznaczonych dystansach (field shooting).

Czerwona strzałka obrazuje miejsce pomiaru brace height.

2. Łuki sportowe (target) służące do strzelania na oznaczonych dystansach. Jaka jest różnica? Najprostszym sposobem na rozpoznanie kategorii jest wielkość łuku. Myśliwskie są małe, sportowe większe. Ale to było by za proste. Uściślając: łuki myśliwskie mają zwykle niewielką wysokość axle length, czasem tylko 30 cali oraz niską wartość brace height np. 5-6 cali. Charakteryzują się też wysoką prędkością wystrzeliwanych strzał, dzięki czemu parabola lotu strzały jest bardziej spłaszczona. Łuki sportowe są wyższe (axle length 40 cali i więcej) oraz mają wyższy brace height (7 cali i więcej). Prędkość strzał z łuków sportowych jest zazwyczaj niższa niż z łuków myśliwskich. Uwaga: kategorii nie rozróżniamy po kolorze malowania. Zazwyczaj łuk z namalowanym kamuflażem służy do polowań. Ale nie zawsze jednolicie pomalowany łuk jest łukiem sportowym. Może on np. służyć do tzw. field archery. Jedynie sprawdzenie axle length i brace height pozwoli zakwalifikować łuk do odpowiedniej kategorii.

 Jest ważne aby od początku ustalić, jaką dyscyplinę łuczniczą będziemy uprawiać.
Trzeba pamiętać, że łuki z niższą wartością brace height są bardziej podatne na skręcenie (torque) w lewo lub prawo i przez to trudniejsze do strzelania, ale mają przewagę prędkości strzały. Na nieoznaczonych dystansach field shooting najwięcej punktów traci się poprzez mylne określenie odległości. Pierwsza strzała w tarczy jest zwykle zbyt wysoko lub zbyt nisko. Szybszym łukiem (czyt. niższą parabolą) robimy mniejsze błędy, a to może podnieść wynik punktowy. Jeżeli najwięcej punktów traci się przez złą ocenę odległości od tarczy, szybszy łuk przyniesie więcej korzyści. Podobnie rzecz będzie się miała w czasie polowania. Łucznik może tylko z grubsza ocenić odległość od swojej ofiary. Bardziej płaska charakterystyka lotu zaowocuje większą celnością w płaszczyźnie pionowej. Strzelanie sportowe gdzie odległość od tarczy jest stała nie wymaga aż tak płaskiej paraboli lotu. Najważniejsze jest skupienie. Większa wartość brace height zwiększy skupienie. Dlaczego? Zróbmy mały eksperyment. Weźmy np. 28 calową strzałę. Uchwyćmy dwoma palcami lewej ręki strzałę ok. 8 cali od nasadki, co odpowiada 8 calowemu brace height. Natomiast prawą ręką złapmy za nasadkę. W tej chwili lewa ręka jest podstawką a prawa cięciwą. Jeżeli lewą rękę będziemy trzymać nieruchomo a poruszać tylko nasadką strzały grot będzie zataczał znacznie większe łuki niż nasadka. Zgodnie z twierdzeniem Talesa można to łatwo obliczyć. Jeśli nasadkę poruszymy o pół cala, grot poruszy się o 1,25" Natomiast, jeśli podeprzemy strzałę 5 cali od nasadki (brace height = 5") i poruszymy nasadką o te same pół cala grot zatoczy łuk o długości 2,8 cala. Czyli ponad dwukrotnie więcej. Oczywiście dobry łucznik potrafi z powodzeniem użyć obu łuków do strzelania sportowego, ale jego technika musi być idealna dla osiągnięcia tych samych rezultatów. Upraszczając: krótki, szybki łuk nie wybacza błędów.

 Co to jest let off i jaki wybrać?
Zupełnie nie wiem jak przetłumaczyć let off. Zostańmy, więc przy słowie angielskim. Dla przykładu podam, że 75% let off 60 funtowego łuku to dokładnie 15 funtów. Oznacza to, że trzymanie całkowicie napiętego łuku wymaga siły 15 funtów. Podczas gdy napięcie łuku wymaga siły 60 funtów. Wygląda to trochę dziwnie, ale wierzcie mi tak właśnie jest. Pierwotnie łuki z tak wysokim let off zaprojektowano do polowań, gdzie długotrwałe pozostawanie z napiętym łukiem (celowanie) nie należy do rzadkości. Dostępne są także łuki myśliwskie, których siła dochodzi nawet do 90 funtów. W tym wypadku 50% let off powodowałby wytrzymanie siły 45 funtów w czasie celowania, do czego mało kto jest zdolny. Z drugiej jednak strony wysokie let off może w znaczny sposób upośledzić jakość strzału. Po pierwsze niezwykle łatwo zniekształcić linie celowania (skręcenie), a po drugie łuk z łatwością będzie kiwał się na boki. Jest to spowodowanie tym, że siła scalająca cały układ jest mniejsza niż przy niskim let off. Doradzałbym, więc do sportowego strzelania łuk, którego let off nie przekroczy 65% a jeszcze lepiej, aby był niższy np. 55%.

 Siła łuku
(poundage, peak weight) Co to takiego ta siła? Jest to największa potrzebna siła do pełnego napięcia łuku. Wszyscy producenci łuków bloczkowych podają siłę łuku w funtach. Zapisuje się to skrótowo np. 50# = 50 funtów. Przy wyborze łuku należy pamiętać, że przepisy FITA pozwalają na łuk o maksymalnej sile 60#. Początkujący łucznicy powinni też pamiętać, że z czasem ich siła znacznie wzrośnie. Najlepiej, więc będzie kupić od razu łuk mocniejszy z możliwością zmniejszenia siły naciągu. Istotne jest też, że w większości łuków siła zmienia się wraz ze zmianą długości naciągu draw lenght. Tak więc może się zdarzyć, że kupimy łuk ze zbyt krótkim naciągiem, następnie wydłużymy naciąg do potrzebnej wielkości, a to może zaowocować znacznym zwiększeniem siły łuku, której nie będzie można zredukować. Tak więc choć konstrukcje łuków dopuszczają regulacje długości naciągu i siły łuka ale w dość ograniczonym stopniu. Trzeba więc pamiętać aby kupować łuk dopasowany do siebie zarówno długością jak i siłą.

 Wykres sił naciągu w zależności od długości naciągu

 Axle length
Kolejny trudno przetłumaczalny termin. Postaram się więc objaśnić jego znaczenia, a będę posługiwał się oryginalnym określeniem. Axle length jest wielkością rozstawu osi bloczków, a upraszczając długością łuku. Patrz rysunek. Generalnie przyjmuje się, że sportowy łuk ma zazwyczaj rozstaw bloczków 40 cali lub więcej. Długość łuku idzie zatem w parze ze zwiększaniem się brace height. Tak więc choć axle length jest ważny to jednak brace height jest najważniejszy. Dobór długości łuku bloczkowego nie jest tak ważny jak ma to miejsce w łukach klasycznych. Ale korzystniej będzie łucznikowi z krótszym naciągiem draw length strzelać z krótszego łuku. Kąt cięciwy będzie taki sam jak u łucznika z dłuższym naciągiem strzelającego z dłuższego łuku. Krótszy łuk, zatem, bardziej będzie pasował łucznikowi z krótszym naciągiem, a dodatkową korzyścią będzie większa prędkość łuku.

 Draw lenght
(długość naciągu) Najważniejszym parametrem łuku jest właśnie draw lenght. Dlaczego? Po prostu z łuku o niedopasowanej długości naciągu strzela się źle. Jak dopasować długość łuku bloczkowego? Najpierw jednak trochę o długości naciągu w ogóle. Klasyczni łucznicy mają sprawę ułatwioną, gdyż łuki klasyczne są w zasadzie takie same. Dobiera się po prostu długość strzały, a łuk napina się do długości strzały. Tak, więc osoby z różną długością naciągu mogą się z powodzeniem posługiwać tym samym łukiem klasycznym. Jeden naciągnie dalej, a inny bliżej, skutkuje to tylko zmianą siły łuku. Natomiast z łukami bloczkowymi sprawa ma się zupełnie inaczej. Długość naciągu jest w zasadzie stała i nie jest bezpośrednio powiązana z siłą łuku. Dzieje się tak za sprawą bloczków. Naciągając cięciwę obracamy jednocześnie bloczkami, które mogą obrócić się o określony kąt. W pewnej chwili osiągamy draw lenght, wyczuwamy opór i wiemy, że dalej łuku już naciągnąć się nie da. Jasne jest zatem, że długość naciągu należy dobrać do swojej budowy ciała (np. dłuższe ręce = dłuższy naciąg) i do sposobu strzelania. Sposobów strzelania jest pewnie tyle ilu łuczników, więc postaram się uogólnić. Przeważająca część łuczników strzela z mniej lub bardziej ugiętej ręki (tej która trzyma łuk), choć są tacy którzy strzelaja z prostej ręki. Wniosek: Ugięcie ręki skraca naciąg. Kolejna przeważająca część używa spustu (release) zazwyczaj z pętelką lub pętelką na cięciwie. Kolejny wniosek: Używanie spustu z pentelką skraca naciąg. Skomplikowane prawda? Łuki posiadaja zazwyczaj możliwość regulacji długości naciągu w przedziale kilku cali. Trzeba jednak pamiętać, że najlepsze jest zawsze fabryczne ustawienie długości naciągu. Jeżeli producent podaje, że łuk ma 60# i 28" długości naciągu z możliwością regulacji długości naciągu +/- 2" oznacza to, że możemy ustawiś draw lenght od 26" do 30", jednak najbardziej komfortowe będzie ustawienie na 28". Jeśli potrzebujemy długości naciągu 29" kupmy łuk z takim właśnie naciągiem, a nie wydłużajmy do maksimum naciągu 27" łuku. Ostatni najważniejszy wniosek: Długość łuku najlepiej dobrać doświadczalnie. Jak to zrobić? Najprawdopodobniej zbyt krótki naciąg natychmiast wyczujemy instynktownie, natomiast ze zbyt długim naciągiem zwykle problemów jest więcej. Np. odchylenie głowy do tyłu pozwala naciągnąć łuk z dłuższym naciągiem. Ideałem byłoby wypróbować różne długości naciągu, jednak w naszej rzeczywistości często jest to niemożliwe. Dobrze będzie poradzić się doświadczonego łucznika, który będzie mógł ocenić naszą sylwetkę w czasie naciągania łuku. Istnieje sposób z zgrubne określenie długości naciągu. Należy zmierzyć rozpiętość ramion (od czubka palca wskazującego lewej ręki do czubka placa wskazującego prawej ręki) a osiągnięty wynik porównać z poniższą tabelą.

Rozpiętość [cale]	Rozpiętość [cm]	Draw length [cale]
63	160,0	24
64	162,6	24 1/2
65	165,1	25
66	167,6	25 1/2
67	170,2	26
68	172,7	26 1/2
69	175,3	27
70	177,8	27 1/2
71	180,3	28
72	182,9	28 1/2
73	185,4	29
74	188,0	29 1/2
75	190,5	30
76	193,0	30 1/2
77	195,6	31

I ostatnia rada: nie kupujcie pierwszego łuku jaki wam w ręce wpadnie. Porozmawiajcie z innymi łucznikami, przemyślcie temat. Wydać pieniądze jest łatwo, odzyskać trudniej.